Ο θηλασμός είναι μία τέχνη, που η μητέρα και το μωρό πρέπει να μάθουν. Μερικές φορές αυτή η διαδικασία εκμάθησης μπορεί να συνοδεύεται από ορισμένα εμπόδια και προβλήματα που προκύπτουν και που μπορούν να ξεπεραστούν!
Το μητρικό γάλα αποτελεί την καλύτερη πηγή διατροφής για τα μωρά και τα προστατεύει από τις ασθένειες. Το μητρικό γάλα των μητέρων που έχουν προσβληθεί από Covid-19 δεν περιέχει στελέχη σε ενεργή μορφή, αλλά περιέχει αντισώματα τα οποία προστατεύουν από πιθανή λοίμωξη. Τα οφέλη του θηλασμού υπερτερούν των πιθανών κινδύνων που σχετίζονται με την COVID-19.
Στις αρχές του θηλασμού, μπορεί να νομίζετε ότι δεν παράγετε μεγάλη ποσότητα γάλακτος. Ωστόσο, η παραγωγή μικρής μόνο ποσότητας γάλακτος είναι απολύτως φυσιολογική τις πρώτες μέρες. Η ποσότητα του παραγόμενου γάλακτος αρχίζει να αυξάνεται με γρήγορο ρυθμό τρεις περίπου ημέρες μετά τη γέννηση του μωρού σας. Γι’ αυτό και τα μωρά τείνουν να χάνουν βάρος στην αρχή και το ξαναπαίρνουν όταν αρχίσουν να πίνουν περισσότερο γάλα.
Μπορεί, επίσης, να έχετε την εντύπωση ότι το μωρό σας πεινάει συνεχώς. Τα νεογνά, ωστόσο, θηλάζουν 10 με 12 φορές το 24ωρο —αυτός είναι ο φυσικός τρόπος με τον οποίο επιτυγχάνεται η διέγερση του στήθους σας έτσι ώστε να συνεχίσει να παράγει επαρκή ποσότητα γάλακτος. Εάν ο ρυθμός ανάπτυξης και κενώσεων του μωρού σας είναι ο αναμενόμενος, τότε το πιθανότερο είναι ότι τα πάτε περίφημα. Τα παρακάτω διαγράμματα θα σας βοηθήσουν να παρακολουθείτε την εξέλιξη της διαδικασίας.
Φυσιολογικό σπάργωμα
Τις πρώτες ημέρες μετά τη γέννα, τα στήθη παραμένουν μαλακά και παράγουν πρωτόγαλα, το αρχικό γάλα. Το πρωτόγαλα μπορεί να εκρέει σε διάφορα χρώματα και οι ποσότητες μπορεί να φαίνονται μικρές, αλλά είναι οι σωστές. Το πρωτόγαλα είναι πλούσιο σε ανοσοποιητικούς παράγοντες που προστατεύουν το νεογνό.
Μέσα σε 72 ώρες, θα παρατηρήσετε αλλαγές στο στήθος σας. Θα γεμίσει και θα γίνει σφιχτό, θερμό και ίσως τρυφερό καθώς θα αυξάνεται η παραγωγή και το πρωτόγαλα θα αρχίσει να μετατρέπεται σε ώριμο γάλα. Ο όρος που αναφέρεται σε αυτή την αλλαγή στο σχήμα του στήθους είναι «φυσιολογικό σπάργωμα».
Μία ήπια έως μέτρια δυσφορία είναι συνηθισμένη και φυσιολογική. Μερικές γυναίκες τη βιώνουν μόνο για 24 ώρες ενώ σε άλλες το σπάργωμα μπορεί να είναι πιο έντονο και να διαρκεί για περισσότερες ημέρες.
Το στήθος θα προσαρμοστεί με τον καιρό, παράγοντας ακριβώς την ποσότητα που χρειάζεται το μωρό σας. Σε περιπτώσεις υπερβολικού ή παρατεταμένου και επίπονου σπαργώματος, συμβουλευτείτε το σύμβουλο γαλουχίας σας ή τον ιατρό σας. Το μωρό σας βοηθάει στη διαχείριση του φυσιολογικού σπαργώματος με τους συχνούς θηλασμούς. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να θηλάζετε τουλάχιστον 8-12 φορές την ημέρα. Εάν το μωρό σας δεν προσκολλάται σωστά στη θηλή ή δε θηλάζει συχνά, το στήθος σας μπορεί να γεμίσει υπερβολικά. (Μπορείτε και να αντλήσετε για να ανακουφίσετε το σπάργωμα). Αυτό το γέμισμα μειώνει την ελαστικότητα του στήθους και της θηλής σας, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα προσκόλλησης στη θηλή και/ ή σε πληγωμένες θηλές.
Το φυσιολογικό σπάργωμα θα πρέπει να υποχωρεί στις πρώτες 4-5 ημέρες. Εάν επιμείνει παρακαλούμε συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.
Παθολογικό σπάργωμα
Εάν το πρόβλημα επιμένει, ή η αίσθηση του έντονου γεμίσματος ή πόνου εμφανιστεί μετά τις πρώτες 7-10 ημέρες μπορεί να πρόκειται για παθολογικό σπάργωμα, προκαλούμενο από λανθασμένη αποσυμφόρηση του στήθους.
Η χαλαρή προσκόλληση στη θηλή είναι συχνά η αιτία των μπλοκαρισμένων γαλακτοφόρων αδένων, που μεταγενέστερα οδηγούν σε σπάργωμα. Το στήθος μπορεί να είναι τρυφερό σε μία συγκεκριμένη περιοχή και κόκκινο σε μία άλλη. Η αλλαγή της θέσης θηλασμού μπορεί να βοηθήσει, όπως και το μασάζ στην επηρεασμένη περιοχή πριν και μερικές φορές κατά τη διάρκεια του θηλασμού. Ο συχνός θηλασμός θα διασφαλίσει τη συνεχόμενη ροή του γάλακτος αλλά βεβαιωθείτε από κάποιον ειδικό ότι η προσκόλληση στη θηλή είναι σωστή.
Εάν το γάλα δεν αντληθεί, θα παραμείνει στο στήθος και θα απελευθερωθούν ‘χημικά σήματα’ τα οποία θα μειώσουν την παραγωγή γάλακτος. Το παρατεταμένο σπάργωμα οδηγεί σε μείωση του αποθέματος γάλακτος και πιθανώς σε μαστίτιδα.
Μαστίτιδα
Με τον όρο μαστίτιδα αναφερόμαστε στη φλεγμονή του αδένα ή του ιστού του μαστού. Η μαστίτιδα μπορεί να προκληθεί από εσωτερική ή εξωτερική πίεση που οδηγεί στη διακοπή του γάλακτος από το στήθος. Το παρατεταμένο σπάργωμα μπορεί να οδηγήσει σε μαστίτιδα όπως και οι πληγωμένες θηλές.
Οι ενδείξεις μαστίτιδας περιλαμβάνουν:
Θα πρέπει να συμβουλευτείτε το γιατρό σας για διάγνωση και θεραπεία.
Θεραπεία:
Βιβλιογραφία:
Cotterman KJ. Reverse pressure softening: a simple tool to prepare areola for easier latching during engorgement. J Hum Lact. 2004 May;20(2):227-37.
Humenick SS, Hill PD, Anderson MA. Breast engorgement: patterns and selected outcomes. J Hum Lact. 1994 Jun;10(2):87-93.
Fetherston C. Mastitis in lactating women: physiology or pathology? Breastfeed Rev. 2001 Mar;9(1):5-12
Lawrence R and Lawrence R. Breastfeeding: A Guide for the Medical Profession, 6th ed. St. Louis: Mosby; 2005:278-281.
Olsen CG, Gordon RE Jr. Breast disorders in nursing mothers. Am Fam Physician. 1990 May;41(5):1509-16.
Roberts KL. A comparison of chilled cabbage leaves and chilled gelpaks in reducing breast engorgement. J Hum Lact. 1995 Mar;11(1):17-20.
Sandberg CA. Cold therapy for breast engorgement in new mothers who are breastfeeding [Masters thesis]. St. Paul, MN: College of St. Catherine; 1998.
Snowden HM, Renfrew MJ, Woolridge MW. Treatments for breast engorgement
during lactation. Cochrane Database Syst Rev. 2001;(2):CD000046.
Walker M. Breastfeeding and Engorgement. Breastfeeding Abstracts. 2000 Nov;20(2):11-12. Available at: www.lalecheleague.org/ba/Nov00.html
Μπορείτε μόνες σας να διαπιστώσετε εάν έχετε επίπεδες ή εισέχουσες θηλές: πιέστε τη θηλαία άλω περίπου τρία εκατοστά πίσω από τη θηλή. Μία φυσιολογική θηλή θα βγει προς τα έξω, μία εισέχουσα θηλή θα συμπτυχθεί ή θα υπαναχωρήσει.
Σε περίπτωση επίπεδων ή εισεχουσών θηλών, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τους διαμορφωτές θηλών – μην τους συγχέετε με τις ψευδοθηλές – για να προσπαθήσετε να εξάγετε τη θηλή. Οι διαμορφωτές θηλών τοποθετούνται μέσα από το στηθόδεσμο, ο οποίος μπορεί να χρειασθεί να είναι ένα νούμερο μεγαλύτερο από το συνηθισμένο για την άνετη εφαρμογή τους. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά την εγκυμοσύνη ή μετά τον τοκετό ανάμεσα στους θηλασμούς. Εάν υποψιάζεστε ότι οι θηλές σας είναι επίπεδες ή εισέχουσες συμβουλευτείτε τη μαία ή τον ειδικό γαλουχίας σας.
Τις πρώτες μέρες μετά τη γέννηση (ανάμεσα στη 2η και 5η μέρα), μπορεί να βιώσετε μία φυσιολογική συμφόρηση στο στήθος. Αυτό συμβαίνει λόγω της αυξημένης κυκλοφορίας του αίματος στο στήθος, και της έκκρισης περισσότερου λεμφικού υγρού. Το στήθος σας θα το νιώσετε σκληρό, πρησμένο και ζεστό, και μπορεί να είναι ελαφρώς κόκκινο. Μερικές γυναίκες αισθάνονται άβολα με το στήθος τους, άλλες γυναίκες μετά βίας παρατηρούν μία τέτοια αλλαγή. Αυτή η αρχική συμφόρηση είναι ένα θετικό σημάδι καθώς σας ενημερώνει ότι το γάλα ‘κατεβαίνει’. Συνήθως, το αίσθημα ότι το στήθος είναι σκληρό, ζεστό και “γεμάτο” περνάει μετά από κάποιες ώρες.
Συνεχίστε να θηλάζετε συχνά και χωρίς κανένα περιορισμό. Η φυσιολογική αυτή συμφόρηση δε σημαίνει ότι έχετε υπερπροσφορά και είναι σημαντικό να έχετε το μωρό συχνά στο στήθος για να αποφύγετε προβλήματα που προκύπτουν από ένα παθολογικό σπάργωμα.
Ελάχιστο γάλα
Πολλές μητέρες ζουν με το φόβο της ανεπαρκούς παραγωγής μητρικού γάλακτος αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις αυτός ο φόβος είναι αβάσιμος. Εάν φοβάστε ότι δεν έχετε αρκετό γάλα πρώτα δείτε τα σημάδια τα οποία υποδεικνύουν ότι το μωρό σας τρέφεται αρκετά.
Δείτε: το μωρό μου τρέφεται σωστά;
Αν αισθάνεστε πραγματικά ότι έχετε πολύ λίγο γάλα απευθυνθείτε στον εξειδικευμένο σύμβουλο γαλουχίας σας, να σας βοηθήσει να αυξήσετε την παραγωγή γάλακτος και μείνετε σε επαφή με τον ιατρό σας.
Τα παρακάτω βήματα ίσως σας βοηθήσουν να αυξήσετε την παραγωγή γάλακτος:
Πάρα πολύ γάλα
Το πολύ γάλα μπορεί να είναι εξίσου ενοχλητικό. Μητέρες οι οποίες παράγουν πάρα πολύ γάλα ίσως υποφέρουν από γεμάτα στήθη, φραγμένους γαλακτοφόρους αδένες και μαστίτιδα. Ο σύμβουλος γαλουχίας σας μπορεί να σας υποστηρίξει αν είναι απαραίτητη η μείωση της παραγωγής γάλακτος.
Τα παρακάτω βήματα ίσως σας βοηθήσουν να μειώσετε την παραγωγή γάλακτος:
Το λαγόχειλο και το λυκόστομα είναι εκ γενετής δυσμορφίες προκαλούμενες από την ατελή σύντηξη των δομών της στοματικής κοιλότητας στην αρχή της εγκυμοσύνης. Μπορεί να περιλαμβάνει μόνο το χείλος, μπορεί να εκτείνεται μέσα στη σκληρή και στη μαλακή υπερώα και μπορεί να είναι μονομερής ή διμερής.
Τέτοιες δυσμορφίες εμφανίζει ένα παιδί στις 500-700 γεννήσεις στην Ευρώπη και στα περισσότερα μέρη του κόσμου. Συνήθως εφαρμόζεται χειρουργική επέμβαση και σε μερικές περιπτώσεις προσωρινά μέτρα, όπως μια υπερώια συσκευή (ειδικά διαμορφωμένο πλαστικό που εφαρμόζει στο στόμα) μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διευκόλυνση της σίτισης μέχρι να χειρουργηθούν. Ο θηλασμός μπορεί να είναι πρόκληση, αλλά με τη σωστή υποστήριξη είναι πιθανό το μωρό να μπορέσει μερικώς να θηλάσει. Ο πειραματισμός με διάφορες θέσεις και διαφορετικούς τρόπους υποστήριξης της σιαγώνας και του πηγουνιού του μωρού, μπορούν να αποδειχθούν μερικώς επιτυχημένες. Απαραίτητη είναι η συμβουλή και η υποστήριξη ενός επαγγελματία συμβούλου γαλουχίας.
Καθώς τα περισσότερα νεογνά δε θα μπορέσουν να θηλάσουν με επιτυχία, είναι πολύ σημαντικό να αντλήσετε το γάλα σας. Χρησιμοποιείστε ένα θήλαστρο 2-φάσεων, για να αρχίσετε και να διατηρήσετε την παραγωγή μητρικού γάλακτος. Η συχνή άντληση (αρχικά κάθε 3-4 ώρες) θα σας βοηθήσει να αποκτήσετε μια καλή γαλακτοφορία. Το μπιμπερό σίτισης βρεφών με ιδιαίτερες ανάγκες ‘Special Needs Feeder’ έχει σχεδιαστεί ειδικά για μωρά με προβλήματα σίτισης. Η ειδική θηλή δεν απαιτεί κενό και περιέχει μία βαλβίδα με σχισμή που επιτρέπει τον έλεγχο της ροής του γάλακτος έτσι ώστε το μωρό να μην πνίγεται.
Μετά την εγχείρηση, ο θηλασμός μπορεί να είναι άβολος για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Για αυτό συνεχίστε την άντληση του μητρικού γάλακτος αλλά προσφέρετε συχνά και το στήθος σας. Το μωρό σας μπορεί να βρίσκει ανακούφιση έχοντας τη θηλή σας στο στόμα. Σύντομα θα θηλάζει με ενθουσιασμό μόλις συνειδητοποιήσει ότι μπορεί να το κάνει από μόνο του.
Είναι εφικτό να θηλάσετε δίδυμα ή τρίδυμα.
Το κλειδί για τον επιτυχή θηλασμό διδύμων ή τριδύμων είναι το ίδιο όπως σε κάθε μητέρα που θηλάζει το παιδί της: χρειάζεται να καταλάβετε τις βασικές αρχές του θηλασμού, π.χ. το φαινόμενο της προσφοράς και ζήτησης και τη σημαντικότητα της σωστής τοποθέτησης και προσκόλλησης.
Το κυριότερο πρόβλημα με τα πολύδυμα δεν είναι η προσφορά του γάλακτος αλλά ο χρόνος.
Συνεπώς θα πρέπει να μάθετε πώς να ταΐζετε τα μωρά σας ταυτόχρονα. Ταΐζοντας τα μωρά σας ταυτόχρονα, θα εξοικονομήσετε χρόνο.
Απευθυνθείτε στο σύμβουλο γαλουχίας σας ή στον ιατρό σας, για να σας βοηθήσει να μάθετε διαφορετικές στάσεις οι οποίες σας επιτρέπουν να ταΐζετε περισσότερα από ένα μωρά την ίδια στιγμή, με άνετο τρόπο.
Δεν έχουν όλες οι μητέρες τη δυνατότητα να κάθονται σπίτι για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ακόμα και αν πρέπει να επιστρέψετε στη δουλειά αρκετά σύντομα μετά από τη γέννηση του μωρού σας, μπορείτε να θηλάσετε.
Με έναν εκ των προτέρων προγραμματισμό, είναι δυνατόν να συνδυάσετε επιτυχώς δουλειά και θηλασμό.
Καμιά φορά μπορεί να αντιμετωπίσετε ειδικές καταστάσεις. Εσείς ή το μωρό σας, μπορεί να έχετε ιατρικές επιπλοκές, μπορεί να αποχωριστείτε το μωρό σας και να φοβάστε για την υγεία του. Αλλά ακόμα και σε μια τόσο δύσκολη κατάσταση, μπορείτε να ξεκινήσετε ή να συνεχίσετε να θηλάζετε ή να αντλείτε το γάλα σας. Ο θηλασμός και το γάλα σας παρέχουν τη βέλτιστη διατροφή και άλλα πλεονεκτήματα στο μωρό σας ακόμα και αν χρειάζεται ιδιαίτερη φροντίδα για την υγεία του.
Βρέφη με ιδιαίτερες ανάγκες
Αν το μωρό σας γεννηθεί με λαγόχειλο ή λυκόστομα, αν έχει κάποια νευρολογική δυσλειτουργία ή υποφέρει από άλλα ιατρικά προβλήματα, το γάλα σας θα είναι πιθανότατα η καλύτερη διαθέσιμη διατροφή. Μόνο εσείς μπορείτε να του παρέχετε το γάλα σας. Υπάρχουν και κάποιες πολύ σπάνιες περιπτώσεις όπου δεν επιτρέπεται το μωρό να θηλάσει, ή δεν μπορεί να τρέφεται μόνο με το θηλασμό.
Θέματα υγείας της μητέρας
Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι αν μια μητέρα είναι άρρωστη, δεν μπορεί να θηλάσει. Αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Ο απογαλακτισμός είναι σπάνια απαραίτητος όταν μία μητέρα η οποία θηλάζει είναι άρρωστη και πολλές φορές είναι ο θηλασμός είναι και πιο εύκολος. Ο θηλασμός εξοικονομεί χρόνο και χρήμα. Τις περισσότερες φορές, είναι πιθανό να βρεθούν φάρμακα που είναι συμβατά με το θηλασμό. Αν τυχόν αρρωστήσετε, το πιο πιθανό είναι να βρεθεί μία λύση για να σωθεί η σχέση σας με το θηλασμό. Μερικές φορές μπορεί να είναι απαραίτητο να διακοπεί προσωρινά ο θηλασμός, αλλά μπορείτε να τον ξαναρχίσετε ακόμα και μετά από μία διακοπή.
Συμβουλευτείτε τον ιατρό και το σύμβουλο γαλουχίας σας, για να σας βοηθήσουν σε τέτοιες ιδιαίτερες περιπτώσεις.